Egipt – farmaceutyczny hub Afryki

Egipt umacnia pozycję lidera afrykańskiego rynku leków, rozwijając produkcję generyków, eksport do krajów sąsiednich i cyfryzację sektora zdrowia. Dane potwierdzają, że to rynek o rosnącym znaczeniu dla inwestorów zagranicznych.

Wartość rynku farmaceutycznego w Egipcie w 2024 roku wyniosła 6,2 mld USD, co sprawia, że staje się największym rynkiem leków w Afryce Północnej i jednym z najdynamiczniej rosnących w regionie MENA (Middle East and North Africa). Według danych Egyptian Drug Authority (EDA) na rynku działa obecnie ponad 170 zakładów produkcyjnych, a sektor odpowiada za ponad 100 tys. miejsc pracy.

Rynek zdominowany jest przez leki generyczne, które stanowią ponad 70 proc. całkowitej sprzedaży. Sektor przeszedł jednak wyraźną transformację – od pasywnego importera do coraz bardziej zintegrowanego ośrodka wytwórczego, który eksportuje do ponad 60 państw, w tym na rynki subsaharyjskie, arabskie i europejskie.

Przyspieszenie eksportu: dane rzeczywiste i ostrożne szacunki

Eksport produktów farmaceutycznych z Egiptu w latach 2023-2024 mieści się w przedziale od ok. 447 mln do 1,9 mld USD, w zależności od zakresu analizowanej kategorii i źródła danych. Według danych z platformy TradingEconomics, opartych na rejestrach egipskiego urzędu statystycznego CAPMAS, eksport farmaceutyków (wg kategorii HS 30) wyniósł 447,15 mln USD w 2024 roku. Z kolei media egipskie, powołując się na rządowe wypowiedzi, szacowały eksport całego sektora „medical exports” (czyli leków, suplementów, sprzętu i wyrobów medycznych) nawet na 1,9 mld USD w 2023 roku z perspektywą dalszego wzrostu.

Brak jednoznacznych danych wynika z różnic w klasyfikacji eksportu: część raportów uwzględnia wyłącznie gotowe produkty farmaceutyczne, inne obejmują również wyroby medyczne, materiały opatrunkowe, komponenty lub suplementy diety. Dodatkowo niektóre dane oparte są na wartościach fakturowych, inne – na szacunkach eksportu z portów.

Pomimo nieścisłości trend jest wyraźny: Egipt konsekwentnie zwiększa sprzedaż zagraniczną leków i produktów zdrowotnych, stając się ważnym dostawcą dla rynków regionalnych, zwłaszcza Afryki Północnej, Wschodniej, Zatoki Perskiej oraz krajów o ograniczonym dostępie do leków markowych.

Struktura eksportu

Eksport obejmuje szerokie spektrum produktów. Dominującym segmentem pozostają gotowe leki generyczne, które cieszą się dużym zainteresowaniem ze względu na przystępną cenę i ugruntowaną pozycję na wielu rynkach regionalnych. Coraz większe znaczenie zyskują także produkty biologiczne oraz biosymilary, szczególnie w obszarze terapii onkologicznych i diabetologii, gdzie zapotrzebowanie na nowoczesne, lecz dostępne cenowo rozwiązania dynamicznie rośnie. Egipt rozwija również lokalną produkcję substancji czynnych (API), która choć wciąż na etapie wzrostu, zaczyna odgrywać zauważalną rolę w strukturze eksportu. Znaczącą część sprzedaży zagranicznej stanowią także suplementy diety i dermokosmetyki, szczególnie poszukiwane na rynkach Zatoki Perskiej. Nie bez znaczenia pozostają również materiały medyczne i opatrunkowe, które znajdują odbiorców w krajach afrykańskich i arabskich, zwłaszcza tam, gdzie istnieje ograniczony dostęp do infrastruktury medycznej.

Najważniejsze rynki zbytu

Eksport egipskich leków koncentruje się głównie na krajach arabskich i afrykańskich, gdzie Egipt może wykorzystywać zarówno bliskość geograficzną, jak i historyczne relacje handlowe.

Szczególnie silna pozycja widoczna jest w Arabii Saudyjskiej, dokąd trafiają znane egipskie marki leków OTC, korzystające z preferencyjnego dostępu do tamtejszego rynku. Libia i Sudan pozostają istotnymi odbiorcami ze względu na długoletnie więzi gospodarcze i łatwość logistyczną.

Ważnym kierunkiem są także kraje Afryki Wschodniej – takie jak Kenia, Uganda czy Rwanda – otwarte na egipską ofertę w ramach porozumienia AfCFTA i poszukujące tańszych, dostępnych rozwiązań farmaceutycznych. Takie rynki jak Irak i Syria, odbudowujące swoje systemy ochrony zdrowia po konfliktach zbrojnych, również generują silny popyt na podstawowe, niedrogie leki.

W przypadku Stanów Zjednoczonych część eksportu odbywa się za pośrednictwem tzw. Qualifying Industrial Zones (QIZ) – specjalnych stref przemysłowych funkcjonujących na mocy porozumienia między Egiptem, Izraelem i USA. Produkty wytwarzane w tych strefach, które zawierają określony udział komponentów pochodzenia izraelskiego, mogą korzystać z preferencyjnego dostępu do rynku amerykańskiego. Jeszcze do niedawna egipskie towary, w tym niektóre wyroby farmaceutyczne, były zwolnione z ceł. Jednak po zmianach taryfowych wprowadzonych przez administrację Donalda Trumpa część tych preferencji została ograniczona. Obecnie na wybrane produkty obowiązuje 10-procentowa stawka celna, co wpływa na opłacalność eksportu w tym kanale.

Warto podkreślić, że egipskie firmy farmaceutyczne coraz częściej umacniają swoją pozycję w Afryce Subsaharyjskiej poprzez zakładanie lokalnych biur handlowych oraz przedstawicielstw w takich krajach jak Etiopia, Nigeria i Tanzania. Działania te mają na celu nie tylko zwiększenie eksportu, ale także lepsze zrozumienie lokalnych potrzeb zdrowotnych i dostosowanie oferty produktowej do specyfiki poszczególnych rynków. Obecność na miejscu ułatwia również procesy rejestracyjne, budowę relacji z dystrybutorami oraz uczestnictwo w lokalnych przetargach publicznych.

Uwarunkowania logistyczne i infrastruktura eksportowa

Szybki rozwój egipskiego eksportu leków nie byłby możliwy bez istotnych inwestycji w infrastrukturę logistyczną i przemysłową. Egipt konsekwentnie rozbudowuje swoje zaplecze portowe, drogowe i przemysłowe, tworząc warunki sprzyjające zarówno produkcji, jak i efektywnej dystrybucji farmaceutyków do krajów sąsiednich oraz globalnych rynków.

Nowoczesne porty i huby farmaceutyczne

Najważniejszymi punktami logistycznymi obsługującymi eksport leków są:

• Port Said East i Port Said West – zmodernizowane terminale kontenerowe z systemem chłodzenia leków i szybkim odprawianiem towarów strategicznych.
• Port El Sokhna – nowa inwestycja konsorcjum DP World i egipskich partnerów, obsługująca kontenery chłodnicze i ładunki wysokiej wartości.
• Port Aleksandria – tradycyjny punkt eksportowy leków do Libii i krajów śródziemnomorskich, obecnie z rozbudowaną strefą farmaceutyczną.

Na terenie Strefy Ekonomicznej Kanału Sueskiego powstają wyspecjalizowane klastry logistyczne dla leków i produktów medycznych. Obejmują one m.in. nowoczesne magazyny zgodne z normami GMP i GSDP (Good Storage and Distribution Practices), terminale lotnicze dla przesyłek do krajów Zatoki oraz centra certyfikacji eksportowej.

Strefy przemysłowe wspierające eksport

Egipt rozwija również sieć przemysłowych parków farmaceutycznych, które skupiają producentów, dostawców opakowań, laboratoria oraz firmy logistyczne. Kluczowe z nich to:

• Badr (k. Kairu) – największe zagęszczenie zakładów farmaceutycznych, m.in. EIPICO, Pharco, Eva Pharma.
• 10th of Ramadan – kompleks przemysłowy z dostępem do autostrady na Synaj i portów Zatoki Sueskiej.
• Sadat – strefa przemysłowa z chłodniami farmaceutycznymi i centrum spedycyjnym dedykowanym dla eksportu do Sudanu i Afryki Wschodniej.

W każdej z tych lokalizacji działają również niskopodatkowe strefy wolnocłowe, w których eksporterzy korzystają z uproszczonej odprawy celnej, obniżonego podatku VAT i możliwości zatrudniania zagranicznych specjalistów w uproszczonym trybie.

Nowe połączenia i logistyka „ostatniej mili”

Równolegle rząd inwestuje w poprawę dostępności transportowej wewnątrz kraju, co jest niezwykle istotne dla zapewnienia stabilnych łańcuchów chłodniczych dla leków:

• kolej dużych prędkości (HSR, faza 1: Ain Sokhna-Kair-Aleksandria-Marsa Matruh) ma zostać uruchomiona w czerwcu 2026 r., z pełnymi operacjami do 2027 r., skracając czas transportu z fabryk do portów do ok. 6-8 godzin.
• wdrażany jest single window system dla firm farmaceutycznych w Aleksandrii i El Sokhna – odprawa leków i medykamentów trwa średnio poniżej 24h.

Wsparcie eksportu ze strony państwa

Ministerstwo Handlu i Przemysłu realizuje program wsparcia dla eksporterów leków, który obejmuje m.in. refundację kosztów logistyki w przypadku sprzedaży na rynki poza krajami arabskimi, uproszczenia celno-skarbowe w ramach tzw. „zielonego korytarza” (green lane) dostępnego dla producentów posiadających status AEO, a także aktywną promocję egipskich marek na międzynarodowych targach medycznych organizowanych w takich miastach jak Dubaj, Nairobi czy Rijad.

W ramach rządowych działań na rzecz zwiększenia obecności egipskich leków na rynkach zagranicznych pojawiły się również zapowiedzi utworzenia wyspecjalizowanej platformy eksportowej dla sektora farmaceutycznego. Planowana instytucja miałaby pełnić funkcję punktu kontaktowego dla zagranicznych kontrahentów, gromadzić i udostępniać dane o popycie w poszczególnych regionach oraz wspierać promocję egipskich firm wśród inwestorów międzynarodowych. Choć szczegóły projektu nie zostały jeszcze oficjalnie ogłoszone, kierunek tych działań wpisuje się w szerszą strategię przekształcania Egiptu w regionalne centrum produkcji i dystrybucji farmaceutyków.

Sektor wspierany publicznie: GAFI, EDA i strategiczne projekty

Rozwój sektora aktywnie wspierają instytucje państwowe:

• EDA (Egyptian Drug Authority) – odpowiada za regulacje, rejestrację leków, nadzór nad jakością i farmakowigilancję,
• GAFI (General Authority for Investment and Free Zones) – udziela inwestorom „golden licenses” skracających procesy biurokratyczne, prowadzi mapę inwestycyjną dla sektora zdrowia.

W 2025 roku GAFI wspólnie z Ministerstwem Zdrowia i Ludności ogłosiły dziesięcioletni plan inwestycyjny dla sektora zdrowotnego, w ramach którego zaplanowano kilkadziesiąt projektów rozwojowych. Inicjatywa zakłada m.in. budowę nowych zakładów produkujących leki i szczepionki, tworzenie centrów badawczo-rozwojowych (R&D), cyfryzację systemu e-zdrowia, a także intensyfikację produkcji biosymilarów i substancji czynnych (API). Ważnym elementem strategii są również partnerstwa publiczno-prywatne z zagranicznymi inwestorami, które mają przyspieszyć transfer technologii i zwiększyć konkurencyjność egipskiego sektora farmaceutycznego.

Własna produkcja substancji czynnych i biotechnologii

Jednym z kluczowych celów egipskiej strategii farmaceutycznej do 2030 roku jest uniezależnienie się od importu substancji czynnych (API – Active Pharmaceutical Ingredients) oraz rozwój lokalnych kompetencji w zakresie leków biologicznych i biosymilarów. Obecnie Egipt importuje ponad 80 proc. API z zagranicy – głównie z Indii i Chin – co podnosi jego wrażliwość na globalne zakłócenia łańcuchów dostaw.

Rządowe priorytety i inwestycje

W 2023 roku egipski rząd zapowiedział, że jednym z priorytetów polityki zdrowotnej i przemysłowej będzie zwiększenie udziału lokalnie wytwarzanych substancji czynnych (API) do poziomu 40 proc. całkowitego zapotrzebowania krajowego do roku 2027. W tym celu Ministerstwo Handlu i Przemysłu ogłosiło przygotowanie pakietu ulg podatkowych dla inwestorów rozwijających produkcję API w kraju.

Równolegle prowadzone są działania mające na celu przyspieszenie procedur licencyjnych dla firm inwestujących w produkcję kluczowych substancji czynnych, zwłaszcza dla leków stosowanych w onkologii, kardiologii i leczeniu zakażeń.

W 2024 roku zatwierdzono kilkanaście nowych inwestycji w zakłady produkujące API, zlokalizowane m.in. w Sadat City, Badr oraz 6th of October City. Jeden z najbardziej znaczących projektów to fabryka Arab API w strefie SCZONE / Sokhna, realizowana we współpracy z EIPICO / ACDIMA, której celem jest produkcja zarówno substancji czynnych, materiałów pośrednich i chemikaliów farmaceutycznych, w tym surowców dla leków przeciwzakrzepowych (np. cephalosporinów). Projekt zakłada inwestycję rzędu 120 mln USD i powierzchnię ok. 96 828 m².

Wyzwania i środki zaradcze

Do największych barier w rozwoju lokalnej produkcji substancji czynnych (API) i biotechnologii w Egipcie należy zaliczyć niedobór zaawansowanych kompetencji w zakresie inżynierii chemicznej i bioinżynierii molekularnej, co ogranicza możliwości realizacji złożonych procesów technologicznych. Istotnym utrudnieniem są także wysokie koszty związane z zakupem specjalistycznego sprzętu laboratoryjnego oraz przeprowadzaniem walidacji procesów produkcyjnych zgodnie z międzynarodowymi standardami. Dodatkowo krajowy sektor wciąż zmaga się z brakiem odpowiednio rozwiniętej infrastruktury do testowania produktów biologicznych w standardzie ICH-GMP, co utrudnia ich certyfikację i dostęp do rynków zagranicznych.

Rząd odpowiada na te wyzwania, tworząc programy szkoleniowe we współpracy z krajami UE i Chinami, finansując szkolenia z zakresu GxP (GMP, GLP, GCP) oraz wspierając certyfikację eksportową produktów biologicznych w porozumieniu z WHO i African Medicines Agency (AMA).

Farmacja cyfrowa i e-zdrowie: nowy filar transformacji

Cyfryzacja systemu ochrony zdrowia w Egipcie rozwija się w szybkim tempie, obejmując zarówno infrastrukturę szpitalną, jak i sektor farmaceutyczny. Rząd konsekwentnie realizuje strategię e-zdrowia w ramach programu Universal Health Insurance (UHI) oraz pod auspicjami Egypt Healthcare Authority (EHA), integrując rozwiązania cyfrowe jako istotny element modernizacji systemu opieki zdrowotnej. Farmacja cyfrowa staje się integralną częścią tego procesu, wspierając dystrybucję leków, nadzór nad terapią oraz farmakowigilancję.

W 2024 roku egipskie władze kontynuowały wdrażanie systemów elektronicznej dokumentacji medycznej (EHR) w ramach szerszej transformacji cyfrowej UHI. W całym kraju digitalizacja objęła 100 proc. placówek podstawowej opieki zdrowotnej i 80 proc. szpitali oraz centrów medycznych. Do października 2024 r. pełny system EHR wdrożono w 314 szpitalach publicznych, integrując elektroniczne recepty (wydano 42 mln e-recept), rejestrację pacjentów, dane laboratoryjne i obrazowe (w tym systemy PACS) oraz billing (revenue cycle management i ERP). Planuje się, że do 2027-2028 r. wszystkie gubernie Egiptu, obejmujące ok. 2 tys. szpitali publicznych, zostaną objęte systemem UHI z pełną cyfryzacją, co wymaga inwestycji w oprogramowanie, infrastrukturę IT oraz integrację z systemami aptek i hurtowni leków.

W sferze farmacji cyfrowej coraz większe znaczenie zyskują także systemy śledzenia przepływu leków. Egyptian Drug Authority zapowiedziała pełne wdrożenie systemu track & trace do końca 2025 roku. Pozwoli to na bieżące monitorowanie autentyczności leków w całym łańcuchu dostaw – od producenta do pacjenta. Wspiera to nie tylko walkę z fałszywymi produktami, które wciąż stanowią zagrożenie w regionie, ale również umożliwia budowę krajowego systemu analiz popytu i planowania zapasów.

Kolejnym kierunkiem rozwoju są aplikacje mobilne wspierające leczenie i nadzór nad terapią. W ramach partnerstwa publiczno-prywatnego kilka firm krajowych, przy współpracy z dostawcami z Indii i Niemiec, opracowuje platformy do zdalnej kontroli przyjmowania leków, raportowania działań niepożądanych oraz przypomnień o dawkowaniu. EDA planuje, by docelowo te systemy zostały zintegrowane z krajową bazą farmakowigilancji.

Wreszcie w odpowiedzi na wzrost zapotrzebowania na telemedycynę po pandemii Egipt inwestuje w rozwój usług diagnostycznych online i zdalnych konsultacji. W dużych miastach funkcjonują już platformy umożliwiające wystawianie recept przez lekarzy online i ich realizację w aptekach stacjonarnych lub wysyłkowych. To tworzy nowe modele dystrybucji leków, które wymagają nowoczesnych rozwiązań w zakresie e-commerce farmaceutycznego i bezpiecznego przetwarzania danych medycznych.

Wszystko to sprawia, że e-zdrowie w Egipcie staje się nie tylko uzupełnieniem tradycyjnej opieki zdrowotnej, ale jednym z kluczowych kanałów, przez które będzie w przyszłości realizowany dostęp do leków, usług i informacji terapeutycznych. Dla zagranicznych firm technologicznych, integratorów IT i dostawców systemów interoperacyjnych otwiera to realne możliwości rynkowe, szczególnie jeśli oferują rozwiązania zgodne z międzynarodowymi standardami ochrony danych i certyfikacji medycznej.

Współpraca międzynarodowa: miejsce dla partnerów z Polski?

W egipskim sektorze zdrowia funkcjonuje już kilkanaście firm z UE – m.in. Sanofi, GSK, Novartis, Roche. Ich doświadczenia pokazują, że lokalna produkcja, partnerstwa szkoleniowe oraz eksport do krajów regionu to realistyczny model rozwoju.

Dla firm z Polski możliwe scenariusze to:

• produkcja kontraktowa leków generycznych lub suplementów (np. jako OEM),
• eksport substancji czynnych i technologii produkcji do egipskich partnerów,
• licencyjne wprowadzenie leków biotechnologicznych,
• usługi doradcze i wdrożeniowe w zakresie GMP, PV, EMR,
• udział w projektach e-zdrowia i zarządzania systemem szpitalnym.

Egipt nie tylko potrzebuje leków, ale również inwestuje w zdolność ich tworzenia. To kraj, w którym nikt już dziś nie pyta, czy warto rozwijać sektor zdrowia, ale jak szybko można go przekształcić w regionalne centrum innowacji. Tam, gdzie jedni widzą bariery, inni dostrzegają przewagę pioniera. Dla polskich firm oznacza to jedno: jeżeli myślą o ekspansji na rynki Bliskiego Wschodu i Afryki, Egipt jest nie tylko punktem na mapie – to brama, którą warto przejść, zanim zrobią to inni.

Źródła:

• Mobility Foresights – Egypt Pharmaceutical Market 2024-2030
  TrendEconomy – Egypt exports by product group (HS)
  Arab Finance, Egypt exports $1B pharmaceuticals in 2023: Madbouly
  Amwal Ai Ghad – Egypt scales up drug output, sees $466m in pharma exports by 2029 
  Amwal Al Ghad – Egypt’s pharma market hits EGP309b in ’24 – EDA Chairman
  6Wresearch – Egypt Biosimilars Market (2025-2031). Trends, Outlook, Companies, Share, Industry, Revenue, Analysis, Forecast, Size, Value & Growth
  Daily News Egypt – Egypt’s pharmaceutical market hits EGP 309bn in 2024, marking 43% growth
  Arab News, Egypt, Arab API sign $120m deal to establish pharmaceutical factory in Ain Sokhna

Redakcja Trade.gov.pl

AK