Portal Promocji Eksportu

Informacje praktyczne dotyczące eksportu polskich towarów na teren RPA:

• Językiem biznesowym jest angielski.
• Gospodarka RPA rośnie w tempie 2-4% PKB, przez co znajduje się w gronie najbardziej perspektywicznych rynków na świecie i łączona jest z Brazylią, Rosją, Indiami i Chinami w grupie rozwijających się potęg ekonomicznych tzw. państw BRICS.
• Na terytorium RPA występuje duża konkurencja przedsiębiorstw ze strony Chin, USA, Japonii, Niemiec, Indii czy Wielkiej Brytanii.
• W RPA eksporter napotka na najmniejszą ilość problemów administracyjno - prawnych podczas zakładania działalności gospodarczej.
• Przychylnie podchodzi się do działalności gospodarczych, które stymulują napływ kapitału zagranicznego do RPA, rozpoczęcie produkcji towarów na eksport lub tworzenie nowych miejsc pracy.
• Poszukiwane są inwestycje zagraniczne, które przyczynią się do wzrostu gospodarczego.
• Rozpoczęcie inwestycji zagranicznych w sektorze: energetyka, górnictwo, bankowość, ubezpieczenia i przemysł obronny wymaga zgody rządu.
• Większość towarów eksportowych może być dostarczana na teren RPA bez dodatkowych utrudnień. Dwunastomiesięczne pozwolenia na eksport produktów objętych dodatkowymi restrykcjami można otrzymać w Międzynarodowej Komisji Administracji Handlu. Eksporterzy muszą ponadto zarejestrować się w Urzędzie Skarbowym RPA – przedsiębiorcy mający swoją siedzibę na terenie RPA mogą dokonać tego w urzędzie skarbowym znajdującym się najbliżej siedziby ich firmy. Eksporterzy nie posiadający siedziby w RPA powinni w tym celu wskazać lokalnego przedstawiciela, który w ich imieniu będzie działał na tamtejszym rynku.
• Miejscami pierwszego kontaktu dla eksporterów planujących rozpocząć swoją działalność na terytorium RPA są: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP mający swoją siedzibę w Johannesburgu oraz Departament Handlu i Przemysłu (DTI), w szczególności departament Handlu i Inwestycji w Republice Południowej Afryki (TISA). Ta instytucja zapewnia kompleksową obsługę inwestorów zagranicznych, w tym, m.in. udziela informacji na temat prowadzenia działalności w RPA, sektorów, które charakteryzują się przewagą komparatywną, możliwości nawiązania współpracy z lokalnymi partnerami, możliwymi korzyściami podatkowymi czy pomocą w uzyskaniu pozwoleń na pracę.
• Podstawowymi sektorami gospodarki RPA, które wymagają polskich inwestycji zagranicznych są: górnictwo, energetyka, przemysł motoryzacyjny oraz obronny, a także rynek wewnętrzny dla towarów konsumpcyjnych i żywności z Polski.
• Znaczne możliwości istnieją też w branżach, które stały się polskimi specjalnościami eksportowymi: branża budowlana (okna, drzwi, gotowe domy), wyposażenie wnętrz, meble, tkaniny dekoracyjne, kosmetyki, narzędzia medyczne, AGD, szeroko pojęta elektronika, jachty i łodzie motorowe, części i artykuły motoryzacyjne, farmaceutyki.
• Wielki rządowy program rozbudowy infrastruktury kraju to szansa dla dostawców branży budowlanej i jej zaopatrzenia, energetyki, maszyn i technologii górniczych oraz wyposażenia wnętrz.
• Przedsiębiorca, który chce prowadzić działalność gospodarczą w RPA, może wybrać spośród kilku form prawnych: samodzielnej działalności gospodarczej (ang. sole proprietorship), partnerstwa (partnership) i powiernictwa (trust). W RPA występują następujące rodzaje firm: prywatna (ang. private company), publiczna (ang. public company), oddział spółki zagranicznej (ang. external company).
• Południowa Afryka ma podpisane umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z większością swoich partnerów handlowych.

• W przypadku osób fizycznych i prawnych nierezydujących w RPA opodatkowaniu podlegają dochody, których źródło znajduje się w Republice Południowej Afryki:

  • Przedsiębiorstwo będzie traktowane jako południowoafrykański rezydent, jeżeli ma ono osobowość prawną w RPA, lub jeżeli tam znajduje się siedziba rzeczywistego kierownictwa.

  • Osoba fizyczna będzie traktowana jako południowoafrykański rezydent, jeżeli zamieszkuje tam na stałe lub jest fizycznie obecna w RPA przez określoną ilość dni w okresie pięciu lat.

  • Wszystkie osoby, które są uznane za rezydentów innego państwa ze względu na fakt, że stosuje się w stosunku do nich przepisy umowy o podwójnym opodatkowaniu, nie będą traktowane jako rezydenci Republiki Południowej Afryki.

• Komunikacja:

  • międzynarodowe porty lotnicze: Johannesburg, Kapsztad i Durban,
  • lokalne porty lotnicze: Bloemfontein, East London, George, Port Elizabeth, Upington, Kimberly i Polokwane,
  • porty morskie: Kapsztad, Durban, East London, Mossel Bay, Port Elizabeth i Richards Bay. System portowy RPA jest największym i najlepiej wyposażonym systemem portowym w Afryce. Porty są węzłem handlowym nie tylko dla RPA, ale także dla wschodnich i zachodnich wybrzeży Afryki.

Zamówienia publiczne

Zamówienia publiczne w RPA w większości przypadków podlegają procedurom przetargowym. Przy większych przetargach obowiązuje klauzula prekwalifikacji albo dopuszczane są do nich tylko te firmy, które zostały już zarejestrowane i uznane przez organizatora przetargu. Przetargi są najczęściej otwarte, nie ma teoretycznie ograniczeń w składaniu ofert poza ,,Black Economic Empowerement”.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

W Republice Południowej Afryki nie ma żadnych ograniczeń w nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców. Istnieją jednak procedury i wymogi, które muszą być przestrzegane. Podmioty zarejestrowane poza RPA powinny podlegać rejestracji lokalnej. W przypadku osoby nie będącej rezydentem, która zamierza mieszkać przez dłuższy czas w Południowej Afryce, konieczne jest uzyskanie prawa stałego pobytu.

Jedyne ograniczenie w nabywaniu przez cudzoziemców dotyczy finansowania zakupu. Osoba nie będąca rezydentem może uzyskać kredyt tylko do 50 proc. maksymalnej kwoty zainwestowanej w zakup nieruchomości. Pożyczki podlegają zatwierdzeniu przez Reserve Bank SARB.

Przekazy pieniężne podlegają kontroli określonej przepisami ustawy Financial Intelligence Centre Act (FICA), co gwarantuje, że wszystkie osoby biorące udział w transakcjach ujawniają swoje dane osobowe.

W trakcie zakupu nieruchomości, kupujący pokrywa opłaty transakcyjne (od 0 do 8 proc., w zależności od ceny zakupu). Środki ze sprzedaży nieruchomości mogą być transferowane wraz z zyskiem z odsprzedaży nieruchomości pod warunkiem, że tytuł własności nieruchomości został zatwierdzony  jako „nie-rezydent”. W razie sprzedaży nieruchomości nierezydent jest zobowiązany do zapłaty podatku od zysków kapitałowych (CGT).

Dochody z najmu z nieruchomości nabytej w RPA przez nierezydenta podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym; właściciel powinien się zarejestrować jako podatnik Południowej Afryki.

Obowiązek wizowy

Obowiązek wizowy nie dotyczy osób przyjeżdzających do państwa na okres do 30 dni. Osoby planujące rozpocząć pracę w RPA muszą posiadać wizę, którą mogą otrzymać w każdej placówce dyplomatyczno-konsularnej RPA za granicą.

W RPA występują problemy z zatrudnieniem wysoko kwalifikowanych pracowników. Polityka zatrudniania – nie pozwala na przyjęcie do pracy osoby niebędącej obywatelem państwa, jeśli jego mieszkaniec ma takie same kwalifikacje. Pozwolenie na pracę otrzymują osoby, które mogą przyczynić się do wzbogacenia gospodarki RPA, o kwalifikacjach potrzebnych i jednocześnie nieosiągalnych na miejscowym rynku np. inżynierowie, naukowcy, nauczyciele, projektanci, lekarze i pielęgniarki. Procedura uzyskiwania pozwolenia na pracę jest długotrwała i może trwać nawet kilkanaście miesięcy. Ogólne zezwolenie na pracę może być wydane dla osoby posiadającej pisemną ofertę zatrudnienia na czas określony, zgodną z jego umiejętnościami i kwalifikacjami.

Rodzaje zezwoleń na pracę

Dwuletnie zezwolenie na transfer wewnątrz firmy przeznaczone jest dla obcokrajowca zatrudnionego przez firmę, która ma oddział lub filię w Republice Południowej Afryki.

Zezwolenie grupowe (corporate permits) dotyczy określonej liczby pracowników reprezentujących dany zawód i mających podlegać zatrudnieniu na określony okres czasu.

Zezwolenia kwotowe wydaje się w oparciu o Listę Poszukiwanych Zawodów dostępną w ambasadzie RPA.

Zezwolenia dla biznesmenów (samozatrudnienie) dotyczą osób mających zamiar otworzyć firmę w RPA, która zatrudni, a w razie potrzeby dokształci, co najmniej pięciu obywateli lub rezydentów RPA. Biegły księgowy musi wystawić zaświadczenie, że ubiegający się o zezwolenie spełnia warunki kapitałowe określone przez Departament Spraw Wewnętrznych.

Zasada BEE (Black Economic Empowerement)

Specyfiką podejmowania współpracy ekonomicznej z rządem jest potrzeba udowodnienia pełnego poparcia akcji umacniającej rolę ludności czarnej w gospodarce, tzw. zasada BEE (Black Economic Empowerement). Zasady, na których opiera się BEE:

• udział we własności,
• udział w kierownictwie i kontroli,
• równość zatrudnienia,
• kształcenie i rozwój umiejętności,
• preferencyjne nabywanie np. udziałów,
• rozwój przedsiębiorczości,
• rozwój społeczno-ekonomiczny.

Wymierne wskaźniki i założenia docelowe dla każdego z tych elementów określone są w wytycznych, zawartych w specjalnych kartach Departamentu Przemysłu i Handlu dotyczących akcji afirmatywnej BEE.

• Firmy o obrotach poniżej 5 milionów randów rocznie - jako mikro-przedsiębiorstwa - zwolnione są z obowiązku przedstawiania danych do kart.
• Firmy o obrotach między 5 mln a 35 mln randów rocznie (przedsiębiorstwa małe) mają taki obowiązek, jednak w ich przypadku wymogi są mniej surowe.
• Firmy o rocznych obrotach powyżej 35 mln randów podlegają obowiązkowi przestrzegania wymogów karty Departamentu Przemysłu i Handlu.
• Wyrazem polityki Black Economic Empowerement jest formuła, według której udziały kapitałowe firm przechodzą w ręce czarnych obywateli RPA. Ma ona na celu przejęcie co najmniej 25 proc. udziałów w przedsiębiorstwach przez spółki, fundusze powiernicze, spółdzielnie należące i zarządzane przez przedstawicieli pokrzywdzonych dotychczas grup społeczeństwa.

Stawki podatkowe

• Przedsiębiorstwa południowoafrykańskie opodatkowane są według stawki 28 proc. w stosunku rocznym za lata podatkowe następujące po 31 marca 2008 r.
• Południowoafrykańskie oddziały firm zagranicznych są opodatkowane 33 proc. w stosunku rocznym za lata podatkowe następujące po 31 marca 2008 r.
• Zyski kapitałowe przedsiębiorstw opodatkowane są w wysokości połowy stawki podatkowej, tj. 14 proc. w przypadku firm południowoafrykańskich oraz 16,5 proc. w przypadku oddziału firmy zagranicznej.
• Podatek od dochodów indywidualnych ma skalę progresywną, z najwyższymi dochodami opodatkowanymi w wysokości 40 proc.
• Zyski kapitałowe od dochodów indywidualnych są opodatkowane w wysokości 25 proc.; istnieją jednak określone wyjątki.
• Odsetki płacone zagranicznym pożyczkodawcom nie są opodatkowane, chyba że firma ma stałą siedzibę na terytorium RPA.
• Dywidendy wypłacane udziałowcom zagranicznym są nieopodatkowane.
• Podatek wysokości 12 proc. jest potrącany od tantiem autorskich wypłacanych za granicę (wysokość podatku może ulec zmniejszeniu przez zastosowanie odpowiedniej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania).
• Zasady cen transferowych są przestrzegane.
• Zasady słabej kapitalizacji stosują się do słabo kapitalizowanych przedsiębiorstw, a stosunek pasywów do aktywów nie może przekraczać 3:1.

Corocznie należy zapłacić trzy zaliczki na podatek. Przedsiębiorstwa muszą zarejestrować się jako pracodawcy w Południowoafrykańskiej Izbie Skarbowej (South African Revenue Service), a z wypłacanych pracownikom pensji potrąca się co miesiąc PAYE, który to system obejmuje również świadczenia na ubezpieczenie społeczne.

• VAT jest pobierany w wysokości 14 proc. od towarów podlegającym temu opodatkowaniu.
• Należy opłacać cła oraz akcyzę.
• Podatek „Securities Transfer Tax" w wysokości 0,25 proc. nakładany jest na transferowane udziały. Jeżeli udziały emitowane są po raz pierwszy, podatku nie potrąca się.

Rozwiązywanie sporów

W RPA istnieje wiele pozasądowych sposobów rozwiązywania sporów (ang. alternative dispute resolution, tzw. ADR). Przed rozwiązaniem sporu na drodze sądowej, warto pisemnie (za potwierdzeniem odbioru) upomnieć dłużnika, aby spełnił świadczenie w określonym terminie albo zaproponował inny sposób spłaty (ang. letter of reminder) i podać w nim konsekwencje prawne braku zastosowania się do ponaglenia. Takie wezwania będzie miało również znaczenie dla ewentualnego postępowania dowodowego. Jeżeli tego typu działania nie przyniosą efektów, należy podjąć odpowiednie kroki prawne.

W celu zabezpieczenia się przed sytuacjami konfliktowymi lub uproszczeniem sposobu dochodzenia swych praw w przyszłości, warto przed zawarciem kontraktu:

• sprawdzić wiarygodność potencjalnego kontrahenta, przez np. stronę internetową (czy wygląda profesjonalnie, czy jest rzetelna i wiarygodna);
• zwrócić się po informacje do innych kontrahentów;
• sięgnąć po wyciąg z rejestru sądowego, a przy większych kontraktach – wyciąg z rejestru dłużników;
• sprawdzić przed zwarciem kontraktu, czy przedstawiciel przedsiębiorcy jest należycie umocowany do dokonywania określonych czynności prawnych (pełnomocnictwo, prokura)

oraz

• bardzo precyzyjnie określić termin, miejsce i sposób płatności (gotówka, przelew bankowy etc.), także przy płatnościach okresowych (np. wynagrodzenie za pracę, raty), a także zapisać konieczność wystawienia potwierdzenia odebrania płatności przez wierzyciela (zwłaszcza przy płatnościach gotówką);
• określić wysokości odsetek na wypadek przekroczenia terminu płatności, z tym, że ich wysokość nie może przekroczyć tzw. odsetek maksymalnych;
• określić sposób zabezpieczenia płatności (np. gwarancja bankowa, poręczenie, weksel);
• wskazywać konieczność sporządzenia protokołu odbioru opisującego stan fizyczny i prawny przedmiotu świadczenia (po odebraniu całości, a w przypadku odbioru w częściach – po odebraniu każdej części);
• określić język roboczy i sposób rozwiązywania sporów, np. jurysdykcja danego państwa, zapis o sądzie polubownym i mediacji.

Dwustronne umowy gospodarcze pomiędzy Polską a RPA

Polska - RPA (formalnie obowiązujące umowy i porozumienia dwustronne w obszarze współpracy gospodarczej):

• Porozumienie między Rządem RP a Rządem RPA w sprawie zniesienia obowiązku wizowego dla posiadaczy paszportów dyplomatycznych i służbowych, podpisany 07.02.1992, obowiązujące od 08.03.1992
• Umowa między Rządem RP a Rządem RPA w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu. Podpisane: 1993-11-10, obowiązuje: 1995-12-05.
• Umowa między Rządem RP i Rządem RPA o komunikacji lotniczej pomiędzy i poza ich odnośnymi terytoriami. Podpisane: 1993-09-03, obowiązuje: 1996-03-26
• Porozumienie między Rządem RP a Rządem RPA o współpracy przemysłowej, technologicznej i handlowej w zakresie przemysłów obronnych. Podpisane: 1999-09-16, obowiązuje: 2000-07-28
• Umowa między Rządem RP a Rządem RPA o współpracy naukowej i technicznej. Podpisana: 1999-11-25, obowiązuje: 2000-08-08
• Umowa pomiędzy Rządem RP a Rządem RPA o współpracy gospodarczej. Podpisana 17.10.2013.

Osoby zainteresowane prowadzeniem działalności eksportowej lub inwestycyjnej w RPA zapraszamy na stronę internetową Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji w Johannesburgu.

***

Informacje pochodzą ze stron internetowych: go Africa oraz WPHI Johannesburg.