Work-life balance zapracowanych Polaków

Work-life balance jest jednym z elementów Better Life Index, opracowanego przez OECD do oceny jakości życia w różnych państwach. Składniki tego wskaźnika obejmują liczbę godzin pracy oraz czas przeznaczony na odpoczynek, higienę i dbanie o siebie.

W 2022 liderem work-life balance były Włochy, gdzie wynik osiągnął 9,4 na 10 możliwych punktów. Do czołówki europejskiej należą także Duńczycy, Norwegowie, Hiszpanie i Holendrzy, którzy uzyskali odpowiednio 8,6; 8,5; 8,4 oraz 8,3 punkta. Polska z wynikiem 6,5 punktów zajęła dopiero 25 miejsce wśród 41 analizowanych krajów. Był to jednocześnie trzeci wynik od końca w krajach Unii Europejskiej. Udział Polaków pracujących bardzo długo wyniósł 4,2%, natomiast średnia liczba godzin przeznaczona na odpoczynek wyniosła 14,7, co stanowi 61% doby.

Polacy drugim najbardziej zapracowanym narodem UE

Pod względem liczby godzin pracy tygodniowo, Polska znajduje się w ścisłej europejskiej czołówce, z wynikiem 40,4 godzin. Wyprzedza nas tylko Grecja, gdzie tygodniowo pracuje się 41 godzin. Wysoko  plasują się także Bułgaria i Rumunia (po 40,2 godziny) oraz Portugalia (40 godzin). W kontraście do tych krajów, najmniej czasu na pracę tygodniowo przeznaczają Holendrzy (33,2 godziny), Niemcy (35,3 godziny) oraz Duńczycy (35,4 godziny).

Różnice w długości tygodnia pracy wynikają między innymi z odmiennego udziału osób zatrudnionych na część etatu oraz z różnych norm prawnych i zwyczajowych regulujących czas pracy. W Polsce, choć czas pracy skrócił się w ciągu ostatnich dziesięciu lat o pół godziny, tylko 5% pracowników jest zatrudnionych na niepełny etat, co jest znacznie poniżej średniej unijnej wynoszącej 17%.

Polski Instytut Ekonomiczny, na podstawie badań przeprowadzonych wśród polskich przedsiębiorców, przeanalizował skalę stosowania w ich firmach rozwiązań, które mogłyby poprawić work-life balance.

Elastyczne formy organizacji pracy w polskich firmach

Przedsiębiorcy, którzy decydują się na wprowadzenie elastycznych form pracy, dostrzegają liczne korzyści z takich działań. Uznają, że elastyczność w pracy to nie tylko efektywne narzędzie do przyciągania i utrzymania pracowników, ale także sposób na zwiększenie ich produktywności i redukcję kosztów. Większość pracodawców uważa jednak, że elastyczne formy pracy przynoszą więcej korzyści pracownikom niż firmom.

Ruchome godziny pracy

W 2023 roku, ruchome godziny pracy były najczęściej stosowanym rozwiązaniem w polskich przedsiębiorstwach, gdzie prawie co druga firma oferowała taką opcję swoim pracownikom. Rozwiązanie to cieszyło się szczególną popularnością wśród mikro i małych firm, gdzie odpowiednio 48% i 42% z nich wprowadziło elastyczne godziny pracy. W dużych przedsiębiorstwach odsetek ten był niższy i wynosił 30%. Praca w niepełnym wymiarze godzin była również częściej stosowana w mikro i małych firmach (odpowiednio 39% i 37% wskazań), niż w średnich i dużych firmach, gdzie stosowało ją odpowiednio 34% i 29%. Z deklaracji przedsiębiorców wynika, że w 2024 roku planują oni dalsze rozszerzanie stosowania zarówno ruchomych godzin pracy, jak i pracy w niepełnym wymiarze godzin.

Praca zdalna lub hybrydowa

W 2023 roku co trzecie przedsiębiorstwo w Polsce umożliwiało swoim pracownikom pracę zdalną lub hybrydową, a taki sam odsetek firm planuje stosować tę formę pracy również w 2024 roku. Jednak nie wszystkie te firmy są te same, gdyż 7% przedsiębiorstw, które oferowały pracę zdalną lub hybrydową w 2023 roku, nie zamierza kontynuować tej formy w kolejnym roku. Czterodniowy tydzień pracy okazał się zdecydowanie najmniej popularną formą elastycznej pracy. W 2023 roku stosowało go tylko 1% przedsiębiorstw, a w 2024 roku deklaruje wprowadzenie takiej formy pracy 2% przedsiębiorstw.

Elastyczne formy pracy w podziale na branże

Elastyczne formy pracy są szczególnie popularne w firmach z sektorów zawodów naukowych i technicznych, a także w branży informacji i komunikacji. W tych dziedzinach dominuje praca zdalna, z którą łączy się 74% wskazań, oraz ruchome godziny pracy, preferowane przez ponad 60% firm.

W sektorze finansowym oraz ubezpieczeniowym, praca zdalna lub hybrydowa jest również często stosowana, co potwierdza 62% firm.

W przedsiębiorstwach z sektorów usług pozostałych (66%), kultury, rozrywki i rekreacji (58%) oraz w branży transportowej i magazynowej, ruchome godziny pracy cieszą się dużą popularnością, a stosuje je 56% firm.

Unijne dyrektywy work-life balance

26 kwietnia 2023 roku weszła w życie nowelizacja polskiego Kodeksu pracy, która wdraża dwie ważne dyrektywy unijne: dyrektywę dotyczącą równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów (znana jako dyrektywa work-life balance) oraz dyrektywę w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy. Chociaż nowe przepisy funkcjonują w Polsce stosunkowo krótko, trudno jest jednoznacznie ocenić ich kompleksowy wpływ gospodarczy. Jednakże, z perspektywy pracowników, zmiany te przynoszą widoczne korzyści, takie jak poszerzony dostęp do urlopów opiekuńczych oraz gwarantowane przez umowę bardziej precyzyjne warunki pracy. Dane z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) pokazują, że zainteresowanie urlopami rodzicielskimi wśród ojców w Polsce rośnie; na początku 2023 roku korzystało z nich około 1% ojców, podczas gdy w trzecim kwartale tego roku liczba ta wzrosła do blisko 6%.

Work-life balance a korzyści dla firm

• Aż trzy czwarte przedsiębiorców przyznaje duże lub bardzo duże znaczenie lepszego balansu między obowiązkami zawodowymi zatrudnionych osób a ich życiem prywatnym. Efektywne zarządzanie priorytetami pozwala bowiem pracownikom na bardziej wydajne wykorzystanie czasu pracy oraz redukcję stresu związanego z przeciążeniem obowiązkami, co bezpośrednio przekłada się na ich satysfakcję i lojalność wobec pracodawcy.
• Badania pokazały, że 68% firm uznało za istotne udostępnianie dodatkowych dni na opiekę nad dziećmi lub innymi osobami zależnymi, a 65% firm doceniło możliwość korzystania przez ich pracowników z dodatkowego urlopu rodzicielskiego. Możliwość dostosowania godzin pracy do indywidualnych potrzeb opiekuńczych pracowników zmniejsza ich absencję w firmach. Dowodem tego  jest spadek średniej liczby dni na zwolnieniach lekarskich pracowników między 2019 a 2023 rokiem.
• Elastyczne formy zatrudnienia zmniejszają prawdopodobieństwo, że pracownicy zrezygnują z pracy ze względu na obowiązki opiekuńcze. Dzięki temu firmy mogą zatrzymać pracowników z cennymi dla nich
• umiejętnościami i doświadczeniem.

Źródło: Raport „Work-life balance a elastyczne formy organizacji pracy”, Polski Instytut Ekonomiczny