Sztuczna inteligencja w handlu transgranicznym

Sztuczna inteligencja może zwiększyć globalny handel o nawet 10 proc., ale nie rozwiąże automatycznie problemów rozwojowych. Raport WTO z 2025 r. pokazuje, że AI przyniesie korzyści głównie krajom gotowym na integrację technologii, co może pogłębić globalne nierówności.

Sztuczna inteligencja nie tylko zmienia sposób, w jaki komunikujemy się czy pracujemy, ale ma także coraz większy wpływ na to, jak handlujemy. Z raportu WTO z 2025 roku wynika, że długoterminowe skutki wdrażania AI mogą się okazać równie przełomowe jak kiedyś rozwój Internetu. Jednak – jak podkreślają autorzy opracowania – wpływ ten będzie asymetryczny i zależny od gotowości poszczególnych krajów do adaptacji nowych technologii.

AI jako katalizator w transgranicznej wymianie

W transgranicznym handlu międzynarodowym AI działa jak katalizator – przyspiesza przepływ towarów, usług i informacji, redukując bariery, które dotąd były niemal nie do pokonania. Algorytmy wspierające tłumaczenia, automatyzujące obsługę klienta, analizujące dane w czasie rzeczywistym czy planujące łańcuchy dostaw na nowo definiują, czym w praktyce jest globalna wymiana gospodarcza.

Symulacje zaprezentowane w raporcie pokazują, że zastosowanie sztucznej inteligencji może zwiększyć światowy handel towarami o 10 proc., a usługami o 6,5 proc. Te liczby mają ogromne znaczenie, szczególnie dla krajów, które aktywnie uczestniczą w handlu międzynarodowym i szukają nowych przewag konkurencyjnych. AI może obniżyć koszty transakcyjne, przyspieszyć realizację zamówień i pozwolić na bardziej precyzyjne dopasowanie ofert do lokalnych rynków, niezależnie od barier językowych czy czasowych.

Transformacja usług i przewag handlowych

Generatywna AI już teraz zmienia oblicze sektora tłumaczeń, usług finansowych, doradztwa czy obsługi klienta. To właśnie usługi, dotąd trudne do skalowania międzynarodowo, dzięki cyfrowym technologiom coraz częściej przekraczają granice. Znika potrzeba fizycznej obecności, a pojawia się możliwość świadczenia wysokiej jakości usług z dowolnego miejsca na świecie – o ile istnieje odpowiednia infrastruktura cyfrowa i kompetencje.

Zmienia się także charakter samej wymiany międzynarodowej. Raport WTO pokazuje, że znaczenie kosztów transportu czy fizycznej odległości maleje, a rośnie rola jakości danych, kompatybilności systemów czy dostępności modeli językowych AI. Przewagi komparatywne państw coraz rzadziej wynikają z lokalizacji czy zasobów naturalnych – a coraz częściej z dostępu do wiedzy, danych i infrastruktury cyfrowej. W tym sensie AI może zmienić geograficzne mapy handlu.

Technologiczny podział szans

Jednak nie wszystkie kraje startują z tej samej pozycji. Autorzy raportu zwracają uwagę, że kraje rozwijające się – mimo potencjalnych korzyści – mogą napotkać poważne przeszkody. Braki w infrastrukturze cyfrowej, niski poziom cyfrowych umiejętności czy wykluczenie językowe (wiele modeli AI nie obsługuje lokalnych języków i dialektów) sprawiają, że nawet dostęp do globalnych rynków przez Internet nie zawsze jest równy. Bez aktywnego wsparcia – finansowego, instytucjonalnego i edukacyjnego – państwa te mogą nie tylko nie zyskać, ale wręcz stracić konkurencyjność na rynkach międzynarodowych.

Koncentracja danych i przewag

AI niesie ze sobą także ryzyko polaryzacji i koncentracji. Już dziś 90 proc. inwestycji w tę technologię pochodzi z zaledwie 10 proc. krajów. Oznacza to, że w dłuższej perspektywie większość zysków może trafić do ograniczonej grupy państw i firm, które kontrolują rozwój modeli, dostęp do danych i standardy technologiczne. W transgranicznym handlu oznacza to rosnącą zależność mniejszych graczy od cyfrowych gigantów, co może osłabić równowagę w globalnym systemie handlowym.

Nowe bariery: standardy i regulacje

Nie bez znaczenia pozostaje również aspekt regulacyjny. Sztuczna inteligencja nie działa w próżni – podlega rosnącej liczbie przepisów dotyczących prywatności danych, przejrzystości modeli czy odpowiedzialności za decyzje podejmowane przez algorytmy. Te normy, choć potrzebne, jeśli będą zbyt zróżnicowane lub zbyt restrykcyjne, mogą stać się nowymi barierami pozataryfowymi. Autorzy raportu nawołują do współpracy międzynarodowej i harmonizacji standardów, które umożliwią rozwój AI w handlu bez niepotrzebnego ograniczania dostępu do rynków.

Handel cyfrowy w nowej rzeczywistości

W długoterminowej perspektywie AI może nie tyle zrewolucjonizować handel transgraniczny, co go gruntownie przekształcić. To nie jest kolejna fala automatyzacji – to zmiana logiki funkcjonowania całego systemu. Krajom, które zdołają połączyć rozwój AI z otwartością handlową, elastycznymi regulacjami i inwestycjami w kompetencje cyfrowe, otworzy się droga do zupełnie nowej pozycji w globalnej wymianie gospodarczej. Tym, które przegapią ten moment, grozi marginalizacja. W świecie handlu kształtowanym przez sztuczną inteligencję, granice będą istnieć nie na mapach, a przede wszystkim w głowach i systemach.

Źródło: World Trade Organization, World Trade Report 2025. Making trade and AI work together to the benefit of all

red: ak