Spowolnienie gospodarcze w Europie osłabia napływ inwestycji do Polski

Polski Instytut Ekonomiczny opublikował raport „Atrakcyjność inwestycyjna Polski na tle Europy Środkowo-Wschodniej”, w którym analizuje napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) do Polski w latach 1990-2024. Wynika z niego, że nasz kraj pozostaje liderem regionu pod względem przyciągania kapitału, ale odnotowuje wyraźne spowolnienie w zakresie nowych projektów.

Raport wskazuje również na wyzwania związane z rosnącymi kosztami pracy i energii oraz podkreśla znaczenie innowacji i infrastruktury dla utrzymania atrakcyjności inwestycyjnej Polski.

Dzisiaj jesteśmy liderem

Polska wciąż pozostaje jednym z najatrakcyjniejszych kierunków dla inwestorów zagranicznych w Europie Środkowo-Wschodniej, jednak rok 2024 przyniósł wyraźne spowolnienie. Wartość nowych projektów typu greenfield spadła do 7,3 mld USD, czyli o 56 proc. mniej niż rok wcześniej. Przyczyny tego zjawiska mają głównie charakter koniunkturalny i wynikają ze spowolnienia gospodarczego w Europie, a zwłaszcza w Niemczech – od lat głównego źródła kapitału inwestycji bezpośrednich w Polsce.

Tempo napływu kapitału maleje

Od początku transformacji ustrojowej Polska przyciągnęła 364 mld USD bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ), co stanowi blisko 40 proc. wszystkich napływów w Europie Środkowo-Wschodniej. W ostatnich latach nasz kraj zwiększył udział w regionalnym rynku inwestycji –  w latach 2015–2019 przyciągnęła niemal połowę wszystkich inwestycji (49%), a w kolejnych latach 2020–2023 utrzymała ten wysoki udział (48%).”

Jednak dane za 2024 r. pokazują istotne wyhamowanie. Wartość ogłaszanych projektów greenfield spadła nie tylko wobec 2023 roku, ale także w porównaniu z rekordowym 2019 r., kiedy to wyniosła 20,9 mld USD. Szczególnie mocno ucierpiał sektor przemysłowy, który jest najważniejszy dla wzrostu innowacyjności i produktywności gospodarki.

Poza osłabieniem koniunktury w Europie, zwłaszcza w Niemczech, do czynników powodujących spadek napływu kapitału dochodzą wysokie koszty energii, niepewność geopolityczna i rosnące koszty finansowania, które ograniczają skłonność inwestorów do uruchamiania nowych projektów.

Motywy inwestycyjne a dostęp do rynku unijnego

Raport PIE zwraca uwagę, że atrakcyjność Polski zależy nie tylko od kosztów pracy czy dostępności zasobów wykształconej kadry, ale także od dostępu do rynku z jej centralnym położeniem. Coraz większe znaczenie dla inwestorów ma fakt, że Polska oferuje bezpośrednie wejście na jednolity rynek Unii Europejskiej. Kapitał z USA i Azji często lokuje się nad Wisłą właśnie po to, aby korzystać z bezcłowego dostępu do rynku UE – tzw. tariff jumping.

Oznacza to, że część produkcji realizowanej w Polsce trafia nie tylko na chłonny rynek krajowy, ale także na eksport w ramach wspólnoty. W praktyce inwestycje zagraniczne stają się więc dodatkowym impulsem dla polskiego handlu zagranicznego, wzmacniając rolę naszego kraju w europejskich i globalnych łańcuchach wartości.

Wyzwania konkurencyjności

Polska stopniowo traci przewagi związane z niskimi kosztami pracy. Płaca minimalna przekroczyła równowartość 1 tys. EUR – najwięcej w regionie. Wysokie pozostają również koszty energii – Polska jest jednym z najdroższych krajów UE pod tym względem, co wynika m.in. z dużego udziału węgla w miksie energetycznym i niskiego wykorzystania OZE.

Na ograniczoną atrakcyjność inwestycyjną wpływa także niski poziom kapitału fizycznego per capita (ok. 32 tys. EUR) oraz słabo rozwinięty rynek funduszy venture capital. To z kolei ogranicza finansowanie innowacyjnych przedsięwzięć i hamuje napływ inwestycji nastawionych na nowe technologie.

Innowacje i infrastruktura jako kierunki rozwoju

Rosnące nakłady na badania i rozwój świadczą o postępującym unowocześnianiu polskiej gospodarki, choć intensywność prac B+R (1,56 proc. PKB) nadal pozostaje poniżej średniej unijnej.

Atutem Polski jest także strategiczne położenie. Nasz kraj pełni rolę kluczowego węzła logistycznego na osi Wschód-Zachód i Północ=Południe. Polskie porty morskie w ostatniej dekadzie podwoiły wolumen przeładunków, a Gdańsk znalazł się w pierwszej dziesiątce największych portów UE. To dodatkowo wzmacnia rolę Polski jako miejsca nie tylko produkcji, ale również eksportu towarów na rynki europejskie.

Przyszła konkurencyjność Polski zależy od zdolności do przyciągania inwestycji opartych na wiedzy i nowych technologiach. Wymaga to inwestycji w B+R, automatyzację i cyfryzację przemysłu oraz rozwój infrastruktury energetycznej i logistycznej.

Kierunek na przyszłość

Jak podkreślają autorzy raportu PIE, Polska powinna konsekwentnie rozwijać przewagi w obszarach innowacji i nowoczesnych technologii. Równocześnie niezbędne jest ograniczanie barier regulacyjnych i tworzenie elastycznych warunków dla inwestorów.

Aby utrzymać pozycję regionalnego lidera, Polska musi nie tylko przyciągać kapitał, lecz także zapewniać, by inwestycje zagraniczne sprzyjały integracji w europejskich łańcuchach dostaw i wspierały eksport zwłaszcza w sektorach zaawansowanych technologii.

Źródło: Polski Instytut Ekonomiczny (PIE), „Atrakcyjność inwestycyjna Polski na tle Europy Środkowo-Wschodniej”, sierpień 2025

Redakcja Trade.gov.pl

JL