Umowy o wolnym handlu z państwami latynoamerykańskimi i karaibskimi
Nierzadko przedsiębiorcy zupełnie nie zwracają uwagi w codziennym biznesie na kwestie umów o wolnym handlu (FTA), dzięki którym można uzyskać niższe, a czasami zerowe, stawki celne, skorzystać z uproszczonych i szybszych procedur celnych, mieć ułatwione uznawanie certyfikatów produktów, dostęp do przetargów publicznych i lepszą ochronę praw własności intelektualnej.
Szacuje się, że polscy przedsiębiorcy rocznie na umowach o wolnym handlu oszczędzają kilkaset tysięcy euro! Warto zatem wiedzieć, czy przy eksporcie bądź imporcie obowiązuje FTA i jakie są warunki skorzystania z niej. Ma to bowiem konkretny wymiar finansowy. Warto zatem wiedzieć, że UE zawarła ponad 40 umów handlowych z blisko 80 krajami.
Umowy UE z krajami Mercosur
Na 33 kraje latynoamerykańskie i karaibskie zdecydowana większość ma podpisane umowy o wolnym handlu z Unią Europejską. Obecnie najczęściej mówi się o umowie z państwami Mercosur (Argentyna, Brazylia, Urugwaj, Paragwaj). Członkiem tego ugrupowania jest od 2024 r. także Boliwia, ale ma 4-letni okres przejściowy na przejęcie całości regulacji Mercosur. Jak powszechnie wiadomo, umowa jest podpisana i trwa proces jej ratyfikacji. Znane też z mediów są kontrowersje dotyczące treści tej umowy.
Umowa UE z Kolumbią, Peru i Ekwadorem
Relacje z Kolumbią, Peru i Ekwadorem reguluje umowa handlowa podpisana w czerwcu 2012 r. i tymczasowo stosowana od 1 stycznia 2017 r. Zapewnia bardziej stabilne i przewidywalne otoczenie biznesowe, lepsze warunki handlu dzięki nowym przepisom dotyczącym barier pozataryfowych, konkurencji, przejrzystości i praw własności intelektualnej, obniżone lub zerowe cła na prawie wszystkie towary, lepszy dostęp do zamówień publicznych i rynków inwestycyjnych. Zliberalizowano również płatności bieżące i przepływy kapitału, co ułatwia swobodny przepływ usług, inwestycji i przedsiębiorstw.
Umowa przejściowa UE-Chile
1 lutego 2025 r. weszła w życie umowa przejściowa o handlu między UE a Chile (ITA). Jest ona częścią układu o stowarzyszeniu UE – Chile, obejmującego także kwestie polityczne i inwestycyjne w ramach zaawansowanej umowy ramowej. Po zakończeniu procesu jej ratyfikacji wejdzie w życie całość układu.
Umowa UE-Meksyk
Z kolei stosunki handlowe między UE a Meksykiem są regulowane filarem handlowym umowy o partnerstwie gospodarczym oraz koordynacji politycznej i współpracy między UE a Meksykiem (zwanej również „umową globalną”). Umowa ta weszła w życie w 2000 r. i obejmuje dialog polityczny, stosunki handlowe i współpracę. Postanowienia umowy globalnej dotyczące handlu przekształciły się następnie w kompleksową umowę o wolnym handlu, obejmującą handel towarami i usługami. W 2016 r. Unia Europejska i Meksyk podjęły decyzję o kompleksowej i ambitnej modernizacji umowy ogólnej między UE a Meksykiem. Obecnie ta zmodernizowana umowa podlega niezbędnym procedurom ratyfikacyjnym po obu stronach.
Układ o stowarzyszeniu z krajami Ameryki Środkowej
Relacje z państwami Ameryki Środkowej reguluje układ o stowarzyszeniu UE – Ameryka Środkowa stosowany od 2013 r. Stronami po stronie amerykańskiej są Honduras, Nikaragua, Panama, Salwador, Kostaryka i Gwatemala. Układ ten m.in. ułatwia unijnym przedsiębiorcom import z Ameryki Środkowej i eksport do niej, obniża ich koszty, znosi większość ceł przywozowych i poprawia dostęp do zamówień publicznych i rynków inwestycyjnych, tworzy bardziej przewidywalne środowisko dla handlu w Ameryce Środkowej dzięki mechanizmowi mediacji w zakresie barier pozataryfowych i dwustronnemu mechanizmowi rozstrzygania sporów.
Umowa o partnerstwie gospodarczym CARIFORUM-UE
Kolejnym dokumentem ułatwiającym współpracę gospodarczą jest umowa o partnerstwie gospodarczym CARIFORUM-UE podpisana w październiku 2008 r. Nie jest to tylko umowa w sprawie handlu towarami; obejmuje zobowiązania dotyczące handlu usługami, inwestycji, kwestii związanych z handlem, takich jak polityka konkurencji, zamówienia publiczne, prawa własności intelektualnej, a także aspekty zrównoważonego rozwoju.
Umowa ta wspiera inwestycje i wymianę handlową między UE a regionem Karaibów, zapewniając przewidywalny dostęp do rynku dla przedsiębiorców z obu stron. Stopniowo otwiera rynek usług – zarówno unijny, w tym sektor kreatywny i rozrywkowy, jak i karaibski – dla dostawców z UE. Gwarantuje również bezcłowy i bezkontyngentowy dostęp do rynku unijnego dla wszystkich produktów z Karaibów oraz zawiera klauzulę preferencji regionalnej, która promuje handel wewnątrzregionowy i wspiera rozwój regionalnych łańcuchów wartości.
Ze strony Cariforum sygnatariuszami umowy jest 14 państw: Dominikana, Antigua i Barbuda, Bahamy, Barbados, Belize, Dominika, Grenada, Gujana, Jamajka, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyny, Saint Kitts i Nevis, Surinam, Trynidad i Tobago. Umowę podpisało także Haiti, ale jeszcze jej nie stosuje, w oczekiwaniu na jej ratyfikację przez parlament.
Które kraje są poza systemem umów?
Kogo zatem brakuje? Tylko trzech państw – Boliwii, Kuby i Wenezueli. Relacje z tymi krajami opierają się na zasadach Światowej Organizacji Handlu (WTO). Obecnie nie ma preferencyjnych uzgodnień handlowych między UE a Kubą, Wenezuelą i Boliwią. Kuba i Boliwia uczestniczą w Globalnym Systemie Preferencji Handlowych między Krajami Rozwijającymi się (GSTP). Istnieje Porozumienie o dialogu politycznym i współpracy, które weszło w życie w 2017 roku. Dokument ten nie jest typową umową handlową, lecz deklaratywnym wsparciem wzajemnej współpracy w różnych dziedzinach, także gospodarczej.
Gdzie szukać informacji o umowach?
Skąd wziąć informacje o umowach o wolnym handlu? Najlepszym źródłem będzie bez wątpienia unijny portal Access2Markets. Tu znajdują się wszystkie umowy unijne, podane w skrócie, z odnośnikami do pełnych treści oraz z poradami praktycznymi. Niektóre umowy mają szerszy zakres i funkcjonują pod nazwą Pogłębione, kompleksowe umowy o wolnym handlu, umowy o partnerstwie gospodarczym czy Układ o stowarzyszeniu. Z kolei dwustronne umowy, jakie Polska zawarła z innymi krajami znaleźć można na portalu MSZ.
Zapoznanie się z umową nie zajmuje zbyt dużo czasu, a pozwala obniżyć koszty transakcji, ułatwić rejestrację i zabezpieczyć własność przemysłową i intelektualną. A w razie naruszenia warunków umowy przez kontrahenta sprawniejszy jest system rozstrzygania sporu.
Autor: Dariusz Latoszek, Departament Handlu i Współpracy Międzynarodowej, MRiT