Polski handel zagraniczny rybami i owocami morza

Polska jako jeden z największych producentów przetworzonych produktów rybnych w Europie, odgrywa ważną rolę w łańcuchu dostaw żywności morskiej na naszym kontynencie. W 2023 roku wartość eksportu produktów rybnych z Polski osiągnęła poziom 3,22 mld EUR.

Eksport – rośnie wartość, spada wolumen

W 2023 roku wartość polskiego eksportu wzrosła o 11,7 proc. rok do roku, mimo że ilościowo zwiększył się on jedynie o 1,8 proc., do 545,1 tys. ton. Średnia cena transakcyjna wyniosła 4,55 EUR/kg, co oznacza wzrost o 9,1 proc.

W pierwszej połowie 2024 roku eksport spadł wolumenowo do 256,6 tys. ton (−6,9 proc.), jednak jego wartość wzrosła do 1,58 mld EUR (+3,7 proc.), głównie dzięki wyższym cenom. Największe spadki dotyczyły eksportu ryb świeżych (−54,1 proc.), co było efektem ograniczenia połowów szprotów. Z kolei wzrosła sprzedaż:

• ryb wędzonych – o 14,8 proc.,
• filetów – o 1,9 proc.,
• przetworów – poziom stabilny.

Główne rynki eksportowe: Niemcy, Włochy, Francja, Wielka Brytania, USA, Czechy, Holandia. Na rynki UE trafiło 83 proc. całkowitego wolumenu eksportu o wartości 2,68 mld EUR.

Najczęściej eksportowane gatunki ryb:

• łososie – 61 proc. wartości eksportu ogółem (dominują filety wędzone, mrożone i świeże),
• mintaje – wzrost 2,3-krotny (77,9 proc. stanowią przetwory),
• dorsze – spadek o 21,5 proc.,
• makrele – spadek o 10,7 proc.,

W 2023 roku wartość polskiego eksportu wzrosła o 11,7 proc. rok do roku, mimo że ilościowo zwiększył się on jedynie o 1,8 proc., do 545,1 tys. ton.

Średnia cena transakcyjna wyniosła 4,55 EUR/kg, co oznacza wzrost o 9,1 proc.

W pierwszej połowie 2024 roku eksport spadł wolumenowo do 256,6 tys. ton (−6,9 proc.), jednak jego wartość wzrosła do 1,58 mld EUR (+3,7 proc.), głównie dzięki wyższym cenom. Największe spadki dotyczyły eksportu ryb świeżych (−54,1 proc.), co było efektem ograniczenia połowów szprotów. Z kolei wzrosła sprzedaż:

• ryb wędzonych – o 14,8 proc.,
• filetów – o 1,9 proc.,
• przetworów – poziom stabilny.
• pstrągi – spadek o 4,0 proc. (dominują wędzone),
• śledzie – spadek o 1,6 proc. (92,7 proc. to marynaty i konserwy).

Ceny eksportowe w 2023 roku:

• wędzone łososie – 18,53 EUR/kg (+15 proc.),
• mrożone filety z łososia – 11,84 EUR/kg (+12,4 proc.),
• filety z dorsza – 8,31 EUR/kg (+7,8 proc.),
• przetwory z makreli – 6,10 EUR/kg (+7,8 proc.),
• wędzone pstrągi – 17,32 EUR/kg (+11,2 proc.).

Import – nieznaczny wzrost i dominacja Norwegii

W 2023 roku import ryb i owoców morza do Polski wyniósł 662,2 tys. ton (+1,1 proc.) o wartości 3,27 mld EUR (+4,6 proc.). W przeliczeniu na PLN import wzrósł o 1,9 proc., osiągając 14,90 mld, głównie dzięki umocnieniu złotego.

W pierwszym półroczu 2024 r. import wyniósł 298,9 tys. ton (+1,6 proc.) i 1,47 mld EUR (+3,2 proc.).

Główne kraje importu: Norwegia, Holandia, Dania, Islandia, Rosja. Z UE pochodziło 25,6 proc. wolumenu importu (169,7 tys. ton).

Najczęściej importowane produkty: surowce do przetwórstwa (ryby świeże, mrożone, filety), łososie (35 proc. importu – głównie świeże z Norwegii – 87 proc.), śledzie (14,5 proc. – głównie mrożone filety i mięso), mintaje, makrele, dorsze, pstrągi, tuńczyki, morszczuki, czarniaki.

Saldo handlowe i perspektywy

W wyniku rosnącego eksportu i niższych cen importu polski deficyt w handlu rybami i owocami morza znacznie się zmniejszył, z −240,2 mln EUR w 2022 r. do −45,6 mln EUR w 2023 r.

Pomimo ogólnego spadku polskiego eksportu towarowego w 2024 r. o 7 proc. sektor ryb i owoców morza utrzymał stabilny poziom. Rok 2023 cechował się rosnącymi cenami eksportowymi, stabilnym importem surowców oraz silną pozycją udziału rynków UE i Norwegii w światowym handlu. W 2024 r. utrzymał się trend wzrostu wartości kosztem spadku wolumenu.

Rola rybołówstwa w światowej gospodarce

Rybołówstwo i akwakultura to jeden z głównych sektorów światowej gospodarki. Pracuje w nich bezpośrednio 62 mln osób. Ich działalność ma znaczenie nie tylko gospodarcze, lecz także dla ochrony bioróżnorodności i bezpieczeństwa żywnościowego milionów ludzi.

Według FAO w 2023 r. globalna produkcja organizmów wodnych wyniosła 187,2 mln ton (+1,0 proc.), w tym:

• połowy dzikich organizmów – 89,6 mln ton (−1,5 proc.),
• produkcja w akwakulturach – 97,6 mln ton (+3,4 proc.).

Przeszkodami dla dalszego rozwoju akwakultury mogą być m.in. zaostrzone przepisy środowiskowe, ograniczona dostępność wody, choroby ryb i malejąca opłacalność produkcji.

W latach 2022–2032 produkcja wodnych organizmów (bez roślin) ma wzrosnąć o 10,4 proc., osiągając 204,7 mln ton.

Raport FAO 2024: „The State of World Fisheries and Aquaculture”

Według Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) światowa produkcja ryb i owoców morza osiąga rekordowe poziomy, jednocześnie ujawniając poważne problemy związane z przełowieniem.

W 2022 r. globalne połowy wyniosły 91 mln ton (średnio 170 ton/min). Najczęściej poławiane gatunki:

• sardela – 4,9 mln ton,
• mintaj – 3,4 mln ton,
• tuńczyk bonito – 3,1 mln ton.

Obecnie 37,7 proc. stad ryb jest przełowionych (wzrost o 2,3 pkt proc. w ciągu dwóch lat). Najbardziej przełowione akweny to:

• środkowo-wschodni Atlantyk,
• Morze Śródziemne,
• Morze Czarne – ponad 60 proc. stad poławianych powyżej poziomu zrównoważonego.

Zrównoważone zarządzanie jako konieczność

FAO apeluje o „niebieską transformację” – zrównoważone zarządzanie rybołówstwem, które może przywrócić zasoby morskie do dobrej kondycji. Odpowiednio zarządzane stada ryb mają zdolność do odbudowy, a zrównoważone połowy mogłyby dostarczyć dodatkowe 16 mln ton ryb rocznie, co wystarczyłoby na wyżywienie 72 mln ludzi więcej.

Obecnie ponad 600 rybołówstw (ok. 19 proc. światowych połowów) posiada certyfikaty zrównoważonego rozwoju.

W Polsce rośnie świadomość ekologiczna – 89 proc. konsumentów wyraża zaniepokojenie stanem oceanów, a 75 proc. uważa, że należy spożywać wyłącznie ryby pochodzące ze zrównoważonych połowów.

Źródła:

• Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Rynek ryb – stan i perspektywy, listopad 2024
• FAO, The State of World Fisheries and Aquaculture, czerwiec 2024